Γνωρίζοντας ότι το παρόν, και κάθε παρόν, δεν είναι τίποτε άλλο παρά η φυσική κατάληξη ενός παρελθόντος, και ότι παρόν χωρίς παρελθόν δεν μπορεί να υπάρξει, εύκολα διαπιστώνει κάποιος τη σημασία του ιστορικού παρελθόντος για τον άνθρωπο. Για να μιλήσει όμως κάποιος για την αξία της ιστορίας, θα πρέπει κιόλας να τη γνωρίζει. Πάντως είναι από όλους γενικά παραδεκτό πως, όσο καλύτερα γνωρίζει κάποιος το παρελθόν, τόσο καλύτερα βλέπει το μέλλον.
Η ιστοριογνωσία είναι το κατεξοχήν εργαλείο όλων μας, για να ερμηνεύσουμε το παρόν.Η γνώση της ιστορίας είναι πολύτιµο µέσο για να εξηγήσουµε το παρόν. Η τεχνολογική εξέλιξη, η επιστημονική πρόοδος, η έξαρση του ρατσισμού, η όξυνση κάποιων νοσηρών κοινωνικών φαινομένων, όλα αυτά δεν μπορούν να ερμηνευτούν σωστά, αν δεν περάσουν µέσα από την ιστορική µνήµη, αν δεν φιλτραριστούν από το εργοστάσιο του παρελθόντος.
Η ιστορική γνώση είναι ο καλύτερος δρόμος για να οδηγηθούμε σ’ αυτήν την αυτογνωσία.Η αγωνία του σύγχρονου ανθρώπου και ιδιαίτερα του Έλληνα για τη συλλογική αυτογνωσία βαδίζει παράλληλα με την αναγκαιότητα της ιστορικής μνήμης ως προϊόν της ιστορικής γνώσης. Αναρίθμητες σκόρπιες εικόνες, διαφημίσεις, ειδήσεις και υποσχέσεις, «προσφορές» και δυνατότητες μάς κατακλύζουν, αλλά πολλές φορές δεν έχουμε τα στοιχειώδη θεωρητικά εργαλεία για να τις αξιολογήσουμε, ούτε ένα ιστορικό πλαίσιο αναφοράς για να τις εντάξουμε και να τις ερμηνεύσουμε.
Η ιστορική γνώση διακονεί ένα βαθύτερο στόχο. Υπερβαίνει τη βιωματική σχέση, απομυθοποιεί κάποια «επιτεύγματα» του παρελθόντος και υποχρεώνει το υποκείμενο σε μία ορθολογική ερμηνεία της ιστορίας. Για ένα λαό δεν είναι επικίνδυνη μόνο η άγνοια της ιστορίας «Λαοί που δεν γνωρίζουν την ιστορία τους είναι υποχρεωμένοι να την ξαναζήσουν» αλλά και η λανθασμένη γνώση της ιστορίας του ή η σκόπιμη παραποίησή της.
«Η ιστορία του παρελθόντος είναι η ιστορία του παρόντος» (Croce)
Σκοπός, λοιπόν της ιστορικής γνώσης είναι να καταδείξει την ιστορική συνέχεια του λαού μας και να λειτουργήσει ως δίαυλος για την ενίσχυση της εθνικής ταυτότητας. Αυτό καθίσταται σήμερα πιο επιτακτικό γιατί οι «σειρήνες» της διαφήμισης, της υπερκατανάλωσης, του εφησυχασμού, της ημιμάθειας λειτουργούν διαβρωτικά στη διατήρηση της ιστορικής μνήμης και επιταχύνουν την άμβλυνση της εθνικής συνείδησης.
Εξάλλου τα βήματα του παρόντος συνεχίζουν το βηματισμό του παρελθόντος. Όσα, δηλαδή, επιτεύγματα έχουμε να επιδείξουμε στο παρόν το οφείλουμε σε μεγάλο βαθμό και στην προσφορά – δημιουργία των προγόνων μας. Η πορεία ενός λαού είναι μία αλυσίδα αδιάσπαστη πολιτιστικής συνέχειας από το χθες στο σήμερα. Κανένας λαός δεν δημιούργησε πολιτισμό από το μηδέν, αλλά στηρίχτηκε στην πολιτισμική του κληρονομιά, αξιοποίησε την αποθησαυρισμένη γνώση και την εμπειρία του παρελθόντος και εμπλούτισε τα έργα του χθες με τις ανάγκες του σήμερα.
* Κατερίνα Κουβουτσάκη, φιλόλογος
